Işık, fotoğrafçılığın temel taşlarından biridir. Işığı doğru bir şekilde kullanmak, sıradan bir fotoğrafı muhteşem hale getirebilir. Bu yazıda, farklı ışıklandırma tekniklerini ve fotoğraflarınızda nasıl kullanabileceğinizi keşfedeceğiz.
- Doğal Işık
Doğal ışık, güneşin sağladığı ışıktır ve birçok fotoğrafçı için tercih edilen bir kaynaktır. Günün farklı saatlerinde, ışığın yönü ve kalitesi değişir, bu da fotoğraflarınıza farklı bir atmosfer kazandırır.
- Altın Saat: Güneşin doğuşu ve batışı sırasında, ışık yumuşak ve sıcak tonlardadır. Bu saatlerde çekilen fotoğraflar genellikle daha dramatik ve çekici olur.
- Mavi Saat: Güneş battıktan hemen sonra veya doğmadan hemen önce, gökyüzü mavi bir tona bürünür. Bu zaman dilimi, düşük ışık koşullarında büyüleyici fotoğraflar çekmek için idealdir.
- Yapay Işık
Yapay ışık, fotoğrafçının kontrol edebileceği ışık kaynaklarıdır. Farklı yapay ışık türleri ve ekipmanları, belirli bir atmosfer yaratmak için kullanılabilir.
- Stüdyo Flaşları: Güçlü ve kontrol edilebilir ışık kaynaklarıdır. Profesyonel portre fotoğrafçılığında sıkça kullanılır.
- LED Işıklar: Enerji verimliliği ve renk sıcaklığı ayarlamaları sayesinde popülerdir. Sürekli ışık sağladıkları için video çekimlerinde de kullanışlıdır.
- Işıklandırma Teknikleri
Farklı ışıklandırma teknikleri, fotoğrafın duygusunu ve görünümünü büyük ölçüde etkiler. İşte bazı temel teknikler:
- Rembrandt Aydınlatma: Bu teknik, yüzün bir tarafında üçgen bir ışık oluşturarak dramatik ve üç boyutlu bir etki yaratır.
- Kelebek Aydınlatma: Konunun burnunun altında küçük bir gölge oluşturan bir ışıklandırmadır. Genellikle güzellik ve moda fotoğrafçılığında kullanılır.
- Yan Aydınlatma (Rim Light): Konunun kenarlarını aydınlatarak, daha keskin ve tanımlı bir görünüm sağlar. Silüet çekimlerinde etkileyici sonuçlar verir.
- Işık Modifikasyonları
Işığı yönlendirmek ve yumuşatmak için kullanılan çeşitli araçlar vardır. Bunlar, ışığın fotoğraf üzerindeki etkisini büyük ölçüde değiştirebilir.
- Softbox: Işığı yumuşatır ve dağıtır. Portre ve ürün fotoğrafçılığında yaygın olarak kullanılır.
- Reflektör: Işığı geri yansıtarak gölgeleri doldurur. Farklı renklerde reflektörler, ışığın tonunu değiştirebilir.
- Grid ve Barn Doors: Işığın yönünü daraltarak belirli bir alana odaklanmasını sağlar.
Doğal Işık Fotoğrafçılığı: Güneş Işığının Gücünden Yararlanma
Doğal ışık, fotoğrafçılığın en güçlü ve etkileyici araçlarından biridir. Güneş ışığı, doğru kullanıldığında fotoğraflarınıza büyüleyici bir derinlik ve zenginlik katabilir. Bu yazıda, doğal ışığı nasıl etkili bir şekilde kullanabileceğinizi ve çeşitli ışık koşullarında nasıl harika fotoğraflar çekebileceğinizi keşfedeceğiz.
- Altın Saatin Büyüsü
Fotoğrafçılar arasında “Altın Saat” olarak bilinen, güneşin doğuşundan hemen sonra ve batışından hemen önceki zaman dilimi, yumuşak ve sıcak ışığıyla ünlüdür. Bu saatlerde çekilen fotoğraflar, genellikle daha az kontrastlı ve daha az gölgeli olur, bu da daha pürüzsüz ve hoş bir görünüm sağlar.
- Sabah Altın Saati: Sabahın erken saatlerinde, doğanın uyanışıyla birlikte çekilen fotoğraflar taze ve enerjik bir atmosfer sunar.
- Akşam Altın Saati: Gün batımına yakın zamanlarda çekilen fotoğraflar ise sıcak tonları ve uzun gölgeleriyle romantik ve dramatik bir etki yaratır.
- Mavi Saatin Gizemi
“Blue Hour” olarak bilinen ve güneşin doğmasından hemen önce ya da batmasından hemen sonraki bu zaman dilimi, gökyüzünün mavi tonlarıyla büyüleyici bir atmosfer sunar. Bu zaman diliminde çekilen fotoğraflar, düşük ışık koşullarına rağmen yumuşak ve dengeli aydınlatma ile öne çıkar.
- Doğal Silüetler: Mavi saat boyunca çekilen silüetler, arka plandaki gökyüzünün mavi tonlarıyla birlikte çarpıcı bir kontrast oluşturur.
- Şehir Manzaraları: Şehir ışıklarıyla birleşen mavi saat, büyüleyici gece manzaraları yaratır.
- Parlak Gün Işığında Çekim Yapmak
Parlak güneşli günlerde fotoğraf çekmek zorlu olabilir, ancak doğru teknikler ve ekipman kullanımıyla harika sonuçlar elde edebilirsiniz.
- Gölgelerden Faydalanın: Parlak gün ışığında, nesneleri gölgelerle çevreleyerek daha dramatik ve derin fotoğraflar oluşturabilirsiniz.
- Reflektör Kullanımı: Reflektörler, güçlü güneş ışığını yumuşatmak ve gölgeleri doldurmak için mükemmel araçlardır. Özellikle portre fotoğrafçılığında etkili sonuçlar verir.
- Bulutlu Havaların Avantajı
Bulutlu günler, doğal bir difüzör görevi görerek ışığı yumuşatır ve daha dengeli bir aydınlatma sağlar. Bu, sert gölgelerden kaçınmak ve daha pürüzsüz bir ışık elde etmek için idealdir.
- Portre Çekimleri: Bulutlu havalar, cilt tonlarını daha doğal ve hoş gösterir, bu da portre fotoğrafları için mükemmel bir ortam yaratır.
- Manzara Fotoğrafçılığı: Bulutlu günler, manzara fotoğraflarında daha zengin renkler ve detaylar yakalamanıza olanak tanır.
- Doğal Işıkta Kompozisyon
Doğal ışığı en iyi şekilde kullanmak için kompozisyon tekniklerini de göz önünde bulundurmalısınız. Işık kaynağının yönü, konunun pozisyonu ve arka plan unsurları, fotoğrafın genel görünümünü etkiler.
- Işık Yönü: Işığın yandan, arkadan veya önden gelmesi, farklı atmosferler ve duygu durumları yaratır.
- Arka Plan: Işığın arka plandaki unsurlarla nasıl etkileşime girdiğini göz önünde bulundurarak, daha dikkat çekici ve dengeli kompozisyonlar oluşturabilirsiniz.
Yapay Aydınlatma: Stüdyo Aydınlatma Kurulumlarında Uzmanlaşmak
Stüdyo ışıklandırması, fotoğrafçılığın en kontrollü ve özelleştirilebilir alanlarından biridir. Yapay ışık kullanarak, her çekim için ideal atmosferi yaratabilir ve konunuzun en iyi yönlerini vurgulayabilirsiniz. Bu yazıda, stüdyo ışıklandırma düzeneklerini ve farklı ışık kaynaklarının nasıl kullanılacağını inceleyeceğiz.
- Stüdyo Işıklandırma Ekipmanları
Stüdyo ışıklandırmasında kullanılan temel ekipmanlar, ışığı kontrol etmenizi ve şekillendirmenizi sağlar. İşte bazı temel ekipmanlar:
- Stüdyo Flaşları (Strobe Lights): Güçlü ve ayarlanabilir flaşlar, özellikle portre ve ürün fotoğrafçılığında yaygın olarak kullanılır.
- Sürekli Işıklar (Continuous Lights): LED veya tungsten ışık kaynakları, video çekimleri için idealdir ve sürekli aydınlatma sağlar.
- Softbox: Işığı yumuşatarak daha dengeli ve hoş bir aydınlatma sunar.
- Reflektör: Işığı yansıtmak ve gölgeleri doldurmak için kullanılır.
- Grid ve Barn Doors: Işığın yönünü daraltarak belirli bir alanı aydınlatmanızı sağlar.
- Temel Işıklandırma Düzenekleri
Stüdyo ışıklandırmasında kullanılan bazı temel düzenekler, farklı fotoğraf türleri için çeşitli atmosferler yaratır. İşte bazı yaygın düzenekler:
- Tek Işık Düzeni (One-Light Setup): Basit ve etkili bir düzenektir. Softbox veya şemsiye ile birlikte kullanılarak yumuşak ve doğal bir ışık elde edilir.
- İki Işık Düzeni (Two-Light Setup): Ana ışık (key light) ve dolgu ışık (fill light) kullanarak daha dengeli bir aydınlatma sağlar. Ana ışık, konunun ana hatlarını belirlerken, dolgu ışık gölgeleri yumuşatır.
- Üç Işık Düzeni (Three-Light Setup): Ana ışık, dolgu ışık ve arka ışık (back light) kullanarak profesyonel ve üç boyutlu bir görünüm yaratır. Arka ışık, konunun arka planla ayrılmasını sağlar ve daha derin bir etki oluşturur.
- Özel Işıklandırma Teknikleri
Farklı teknikler kullanarak stüdyo ışıklandırmanızı özelleştirebilir ve fotoğraflarınıza farklı bir dokunuş katabilirsiniz.
- Rembrandt Aydınlatma: Bu teknik, konunun yüzünde üçgen bir ışık oluşturur ve dramatik bir etki yaratır.
- Kelebek Aydınlatma (Butterfly Lighting): Konunun burnunun altında küçük bir gölge oluşturarak daha zarif ve güzel bir görünüm sağlar.
- Yan Aydınlatma (Rim Lighting): Konunun kenarlarını aydınlatarak daha keskin ve tanımlı bir görüntü sunar.
- Renk Sıcaklığı ve Beyaz Dengesi
Yapay ışık kaynakları farklı renk sıcaklıklarına sahip olabilir. Stüdyo çekimlerinde doğru renk sıcaklığı ve beyaz dengesi ayarlarını yapmak, fotoğraflarınızın renk doğruluğunu artırır.
- Tungsten Işıklar: Sıcak (sarı) bir ton sağlar, genellikle 3200K civarında.
- LED Işıklar: Ayarlanabilir renk sıcaklıkları sunar, bu da farklı atmosferler yaratmanızı sağlar.
- Flaş Işıkları: Genellikle gün ışığına yakın bir renk sıcaklığı (5500K) sunar.
- Işık Modifikasyonları
Işık modifikasyonları, ışığın yönünü, yoğunluğunu ve kalitesini kontrol etmenizi sağlar. Bu araçları kullanarak ışıklandırmanızı özelleştirebilirsiniz.
- Softbox ve Şemsiyeler: Işığı yumuşatır ve dağıtır, portre çekimlerinde sıklıkla kullanılır.
- Grid: Işığın yayılma açısını daraltarak belirli bir alana odaklanmasını sağlar.
- Snoot: Işığı dar bir demet halinde yönlendirir, dramatik ve vurgulayıcı efektler için kullanılır.
- Gobo (Go Between Optics): Işığın önüne yerleştirilen şablonlarla desenler oluşturur, yaratıcı arka planlar için kullanılır.
Portre Aydınlatma Desenleri: Rembrandt, Bölme ve Kelebek Teknikleri
Portre fotoğrafçılığında ışıklandırma, bir kişinin karakterini, duygusunu ve güzelliğini en iyi şekilde vurgulamak için hayati öneme sahiptir. Farklı ışıklandırma teknikleri kullanarak, portrelerinizde derinlik ve drama yaratabilirsiniz. Bu yazıda, Rembrandt, Split ve Butterfly aydınlatma tekniklerini inceleyerek bu klasik ışıklandırma desenlerini nasıl uygulayacağınızı öğreneceksiniz.
- Rembrandt Aydınlatma
Rembrandt aydınlatma tekniği, adını ünlü Hollandalı ressam Rembrandt van Rijn’den alır. Bu teknik, yüzün bir tarafında belirgin bir üçgen ışık oluşumu ile karakterizedir ve dramatik bir etki yaratır.
- Kurulum: Rembrandt aydınlatma için ana ışık kaynağı, konunun yaklaşık 45 derece yanına ve yukarıya yerleştirilir. Işık, yüzün bir tarafında küçük bir üçgen ışık bırakacak şekilde ayarlanır.
- Özellikler: Bu teknik, yüzün konturlarını ve detaylarını vurgular, derinlik ve drama ekler. Genellikle portre ve sanatsal fotoğraflarda kullanılır.
- İpucu: Konunun göz hizasına dikkat edin; üçgenin gözü tamamen kapatmaması gerekir. Doğru pozlamayı sağlamak için dolgu ışık veya reflektör kullanabilirsiniz.
- Split Aydınlatma
Split aydınlatma, konunun yüzünün tam ortadan ikiye bölünmüş gibi görünmesini sağlar. Yüzün bir tarafı tamamen aydınlatılırken diğer tarafı gölgede kalır, bu da güçlü ve dramatik bir görünüm sunar.
- Kurulum: Ana ışık kaynağı, konunun tam yanına yerleştirilir, yaklaşık 90 derece açıyla. Bu yerleşim, yüzün yarısının aydınlanmasına ve diğer yarısının gölgede kalmasına neden olur.
- Özellikler: Split aydınlatma, güçlü ve belirgin hatlar oluşturur. Genellikle dramatik ve karanlık temalı portrelerde tercih edilir.
- İpucu: Bu tekniği kullanırken, konunun duruşu ve yüz ifadesi ile uyumlu bir atmosfer yaratmaya özen gösterin. Gölgeleri yumuşatmak için hafif bir dolgu ışık kullanabilirsiniz.
- Butterfly Aydınlatma
Butterfly (kelebek) aydınlatma, konunun burnunun altına kelebek şeklinde küçük bir gölge oluşturur. Bu teknik, özellikle kadın portrelerinde yüz hatlarını belirginleştirir ve zarif bir görünüm sağlar.
- Kurulum: Ana ışık kaynağı, konunun önüne ve yukarısına, doğrudan yüzüne doğru yerleştirilir. Işık, burnun altına küçük bir gölge bırakacak şekilde ayarlanır.
- Özellikler: Butterfly aydınlatma, yüzün üst kısmında yumuşak gölgeler oluşturarak gözleri ve elmacık kemiklerini vurgular. Moda ve güzellik fotoğraflarında yaygın olarak kullanılır.
- İpucu: Işığın açısını doğru ayarlamak için, konunun burnunun altındaki gölgeye dikkat edin. Gölgeleri yumuşatmak ve daha doğal bir görünüm elde etmek için bir dolgu ışık veya reflektör kullanabilirsiniz.
- Pratik Uygulamalar ve İpuçları
- Ekipman Seçimi: İyi bir stüdyo flaşı veya sürekli ışık kaynağı, ışık kontrolünü kolaylaştırır. Softbox, şemsiye ve reflektör gibi ışık modifikasyonları, ışığın yumuşatılmasına ve yönlendirilmesine yardımcı olur.
- Pozlama Ayarları: Işık miktarını ve yönünü kontrol etmek için kameranızın manuel ayarlarını kullanın. İdeal pozlamayı elde etmek için diyafram, enstantane hızı ve ISO değerlerini ayarlayın.
- Modellerle İletişim: Modellerinizle iletişim kurarak, onları rahat ve doğal hissettirin. Poz verdikleri sırada, yüz ifadelerini ve duruşlarını yönlendirerek en iyi sonuçları elde edebilirsiniz.
Yüksek Dinamik Aralıklı (HDR) Fotoğrafçılık: Işık ve Gölgeyi Dengelemek
HDR fotoğrafçılığı, sahnedeki hem parlak hem de karanlık bölgelerdeki ayrıntıları yakalayarak fotoğraflarınıza derinlik ve zenginlik katmanızı sağlar. Bu teknik, özellikle yüksek kontrastlı sahnelerde detay kaybını önlemek için kullanılır. Bu yazıda, HDR fotoğrafçılığının temellerini, nasıl uygulanacağını ve en iyi sonuçları elde etmek için ipuçlarını inceleyeceğiz.
- HDR Fotoğrafçılığının Temelleri
HDR, High Dynamic Range (Yüksek Dinamik Aralık) anlamına gelir ve sahnedeki en parlak ve en karanlık bölgeler arasındaki geniş ton aralığını ifade eder. Geleneksel fotoğrafçılıkta, bu aralık sınırlıdır ve bu nedenle ayrıntılar kaybolabilir. HDR fotoğrafçılığı, bu sorunu çözmek için birden fazla pozlamayı birleştirir.
- Pozlama Serisi (Bracketing): HDR fotoğrafçılığı, aynı sahnenin farklı pozlama değerleriyle (örneğin, bir düşük, bir normal, bir yüksek pozlama) çekilmiş bir dizi fotoğraf gerektirir. Bu seri, sahnenin tüm ton aralığını yakalar.
- Birleştirme (Merging): Çekilen bu pozlamalar, özel yazılımlar kullanılarak birleştirilir. Yazılım, her bir pozlamadan en iyi ayrıntıları alarak tek bir HDR görüntü oluşturur.
- HDR Fotoğrafçılığı İçin Gerekli Ekipman
HDR fotoğrafçılığı için belirli bir donanıma sahip olmak, en iyi sonuçları elde etmenize yardımcı olacaktır.
- Tripod: Farklı pozlamalar arasında kameranın sabit kalmasını sağlamak için gereklidir.
- Kamera: HDR moduna sahip bir kamera veya manuel pozlama kontrolü sunan bir kamera idealdir.
- HDR Yazılımı: Adobe Lightroom, Photomatix veya Aurora HDR gibi yazılımlar, pozlamaları birleştirip düzenlemek için kullanılabilir.
- HDR Fotoğrafçılığı Adımları
HDR fotoğrafçılığına başlamak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:
- Sahneyi Seçin: Yüksek kontrastlı sahneler (örneğin, gün doğumu veya batımı, iç mekan ve dış mekan arasındaki geçişler) HDR için idealdir.
- Kamerayı Sabitleyin: Tripod kullanarak kameranızı sabitleyin.
- Pozlama Serisi Çekin: Kameranızın pozlama telafisi (exposure compensation) ayarını kullanarak, aynı sahnenin bir düşük, bir normal ve bir yüksek pozlamasını çekin.
- Fotoğrafları Birleştirin: HDR yazılımını kullanarak, çektiğiniz pozlama serisini birleştirin.
- Düzenleyin: Elde edilen HDR görüntüsünü düzenleyerek, istenen sonuca ulaşın.
- HDR Fotoğrafçılığında Dikkat Edilmesi Gerekenler
HDR fotoğrafçılığı yaparken bazı noktalara dikkat etmek, daha kaliteli sonuçlar elde etmenizi sağlar.
- Hareketli Nesneler: Pozlama serisi çekimi sırasında hareket eden nesneler, hayaletlenme (ghosting) etkisi yaratabilir. Bu durumu önlemek için sahnedeki hareketli nesnelerden kaçının.
- Doğal Görünüm: HDR fotoğrafları aşırı doygun ve yapay görünebilir. Doğal bir görünüm elde etmek için düzenleme sırasında aşırıya kaçmaktan kaçının.
- Renk ve Kontrast: HDR fotoğrafçılığı, renk ve kontrast üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Düzenleme sırasında bu değerleri dikkatlice ayarlayın.
- HDR Fotoğrafçılığı İçin İpuçları
HDR fotoğrafçılığında ustalaşmak için aşağıdaki ipuçlarını göz önünde bulundurabilirsiniz:
- Manuel Mod: Kameranızın manuel modunu kullanarak daha iyi kontrol sağlayabilirsiniz.
- RAW Formatı: Fotoğraflarınızı RAW formatında çekerek, düzenleme sırasında daha fazla esneklik elde edersiniz.
- Doğru Aydınlatma: HDR çekimlerinde aşırı parlak veya karanlık alanları dengelemek için doğru aydınlatma önemlidir.
Işık Değiştiriciler: Kontrollü Aydınlatma için Softbox’lar, Reflektörler ve Difüzörler
Işıklandırma, fotoğrafçılığın temel unsurlarından biridir ve ışığı kontrol etmek, yaratıcı fotoğraflar çekmenin anahtarlarından biridir. Softbox’lar, reflektörler ve difüzörler gibi ışık modifikasyonları, ışığın yönünü, yoğunluğunu ve kalitesini değiştirerek daha profesyonel ve estetik sonuçlar elde etmenizi sağlar. Bu yazıda, bu üç temel ışık modifikasyon aracını ve nasıl kullanılacağını inceleyeceğiz.
- Softbox’lar
Softbox’lar, ışığı yumuşatmak ve dağıtmak için kullanılan popüler ışık modifikasyon araçlarıdır. İç yüzeyi yansıtıcı malzeme ile kaplıdır ve ön tarafında yarı saydam bir kapak bulunur. Bu tasarım, ışığı daha geniş bir alana yayarak sert gölgeleri azaltır ve daha doğal bir aydınlatma sağlar.
- Kullanım Alanları: Portre, ürün fotoğrafçılığı ve stüdyo çekimleri için idealdir. Softbox’lar, yüz hatlarını ve ürün detaylarını daha yumuşak ve hoş bir şekilde aydınlatır.
- Kurulum: Softbox’ı, ışık kaynağınıza (flaş veya sürekli ışık) takın ve konunuza doğru yönlendirin. Işığın yönünü ve açısını ayarlayarak istediğiniz etkiyi elde edin.
- İpuçları: Daha geniş bir softbox, daha yumuşak ve daha geniş bir ışık yayar. Küçük alanlarda bile taşınabilir softbox’lar kullanarak profesyonel sonuçlar elde edebilirsiniz.
- Reflektörler
Reflektörler, mevcut ışığı yansıtmak ve yeniden yönlendirmek için kullanılan basit ama etkili araçlardır. Farklı yüzey kaplamaları (beyaz, gümüş, altın, siyah) ile ışığın tonunu ve yoğunluğunu değiştirebilirsiniz.
- Kullanım Alanları: Dış mekan portreleri, doğa fotoğrafçılığı ve her türlü çekimde dolgu ışık (fill light) sağlamak için idealdir. Reflektörler, gölgeleri yumuşatmak ve karanlık alanları aydınlatmak için kullanılır.
- Kurulum: Reflektörü, ışık kaynağına (güneş, lamba vb.) doğru yönlendirin ve yansıtılan ışığı konunuza doğru yönlendirin. Reflektörün açısını değiştirerek ışığın etkisini ayarlayabilirsiniz.
- İpuçları: Beyaz yüzey, doğal ve yumuşak bir ışık sağlar. Gümüş yüzey, daha parlak ve güçlü bir ışık yansıtırken, altın yüzey sıcak tonlar ekler. Siyah yüzey ise ışığı emerek kontrastı artırır.
- Difüzörler
Difüzörler, ışığı yumuşatarak daha yayılmış ve homojen bir aydınlatma sağlar. Genellikle yarı saydam malzemelerden yapılmış olan difüzörler, doğrudan ışık kaynakları önünde kullanılır.
- Kullanım Alanları: Sert ışık kaynaklarını yumuşatmak ve daha doğal bir aydınlatma elde etmek için idealdir. Portre, ürün ve makro fotoğrafçılığında yaygın olarak kullanılır.
- Kurulum: Difüzörü, ışık kaynağı ile konunuz arasına yerleştirin. Işığın difüzör üzerinden geçerek yumuşak ve dağıtılmış bir şekilde konunuza ulaşmasını sağlayın.
- İpuçları: Difüzörlerin boyutunu ve yerleşimini değiştirerek ışığın etkisini kontrol edebilirsiniz. Daha büyük bir difüzör, daha geniş ve yumuşak bir ışık sağlar.
- Pratik Uygulamalar ve İpuçları
- Işık Kaynağını Tanıyın: Kullanacağınız ışık modifikasyon aracının, mevcut ışık kaynağınızla nasıl etkileşime girdiğini anlamak için denemeler yapın.
- Deneyin ve Ayarlayın: Farklı modifikasyon araçlarını ve yerleşimlerini deneyerek, farklı aydınlatma efektleri elde edin. Her çekim için en uygun ışık düzenini bulana kadar ayarlamalar yapın.
- Hareketli Çekimler: Hareketli çekimlerde reflektör ve difüzörleri hızlı ve verimli bir şekilde kullanmak için asistanlardan veya reflektör tutuculardan yararlanın.
Bir sonraki yazıda görüşmek üzere,
Anıl UZUN